[p. 208]

MCCCXXVII

Lettres d'amortissement, en faveur de l'abbaye et des religieux de Saint-Laon de Thouars, d'une somme de cent livres de rente, destinée à la fondation de l'anniversaire de la dauphine Marguerite d'Ecosse.

  • B AN JJ. 188, n° 211, fol. 105 v°
  • a P. Guérin, Archives historiques du Poitou, 24, p.
D'après a.

Karolus, Dei gracia Francorum Rex. Notum facimus universis, presentibus et futuris, nos humilem supplicacionem dilectorum nostrorum religiosorum abbatis et conventus monasterii Sancti Launi de Thoarcio, ordinis Sancti Augustini, Pictavensis diocesis, recepisse, continentem quod carissima dudutn filia nostra Margareta1, deffuncti [p. 209] carissimi ac dilectissimi consanguinei, fratris et confederati nostri Jacobi, Scotorum regis, primogenita et, dum ageret in humanis, conthoralis carissimi et dilectissimi nostri primogeniti Ludovici, dalphini Viennensis, pio ducta proposito, de sua ac predecessorum suorum salute animarum attente cogitans, ad Dei omnipotentis laudem, honoreiri ac beatissime Virginis gloriose, disponerit, ordinaverit et statuerit quandam capellam in dicto monasterio Sancti Launi erigi, construi et edifficari, ac sub nomine et vocabulo Sepulcri2 sacratissimi Domini nostri Jhesu Christi nuncupari seu appellari, eodemque in monasterio jamdicto quolibet anno anniversarium solenne, pro salute anime dicti deffuncti fratris nostri Scotorum regis, ea die qua decessit ; et insuper missam unam alta voce, cum presbytero, diacono et subdiacono, qualibet die Lune, ad honorem ipsius Virginis gloriose solenniter celebrari. Qui quidem presbiter, dyaconus, subdiaconus et alii religiosi, post ipsius misse finem seu complementum, dicere solenniter tenebuntur alta voce Subvenite Sancti Dei, seu Ne recorderis, etc., cum oracionibus sequentibus : Inclina, Domine, aurem tuam, Quesumus Nomine, pro tua piétate, et Fidelium Deus omnium, etc. Ordinavitque insuper prefata Margarita, pro premissis peragendis ac debite adimplendis, summam sex centorum scutorum auri de cugno auree monete nostre, semel ipsis supplicantibus tradi realiterque numerari, procurareque aut procurari facere erga nos et alios quos interesse posset admortizationem et indempnitatem usque ad summam centum librarum turonensium monete currentis, per ipsos abbatem et religiosos vel successores ipsorum, pro premissorum fundacione dotacioneque ac divini cultus augmento, acquisitarum seu acquirendarum. Quorum pretextu deffunctus [p. 210] Nicolaus Gadart3 jamdictus ipsius monasterii abbas, tunc temporis agens in humanis, cappellam ipsam ad instar sepulture dominice decenter erigi fecit atque construi, predicta sex centorum scutorum auri summa per jamdictum olim abbatem aut alium ejus nomine recepta ; quinymo pro securitate solucionis ipsius summe recepit et habuit ab eadem Margarita, per modum pignoris aut vadii, horas quasdam speciosissimas gloriose Virginis, quas quidem reddere promisit atque realiter tradere eidem Margarete, recipiendo ab ea summam ipsam sexcentorum scutorum auri ; verum ipsa rebus humanis postmodum exempta summaque sexcentorum scutorum auri minime persoluta, hore ille in manibus ipsius abbatis remansere. Quibus quidem ad noticiam nostram deductis, nos salutem animarum personarum preclare prosapie regia pietate desiderantes, piamque et laudabilem intencionem ipsius Margarete, nostre filie, attendentes, utque eciam suffragiorum spiritualium que inibi deinceps fient nos ac successores nostri participes efficiantur, que siquidem ipsa Margareta voluit, statuit et ordinavit sepe dictam summam sexcentorum scutorum auri de cugno predicto cursum usualem pronunc habentium, eciam litteras admortisacionis usque ad summam centum librarum turonensium per ipsos supplicantes semel vel successive acquisitarum aut deinceps acquirendarum, pro capelle predicte debita perfectione et missarum ac anniversariorum commemoracionumque et suffragiorum spiritualium predictorum fundacione atque dotacione, ipsis supplicantibus tradi et liberari, quibus quidem horis per ipsos nobis traditis, ipsis predictam summam sexcentorum scutorum auri tradi, deliberari aut [p. 211] assignari fecimus decenter, ut in talibus fieri est consuetum. Et jam hoc mediante, ipsi supplicantes pro premissis peragendis et perficiendis modo et forma premissis, tangentibus dictam fundacionem et dotacionem ipsius capelle cum anniversario, missis, serviciis supratactis, nobis aut successoribus nostris, ad futuram rei memoriam, obligacionem datam, factam et sigillatam sub eorum sigillo et debite passatam more solito tradiderunt, ob hocque pretacti supplicantes nobis humiliter postularunt ut eisdem, secundum formam et tenorem ipsius Margarete deffuncte voluntatis, velimus concedere litteras nostras admortisacionis ipsius summe centum librarum turonensium acquisitarum aut acquirendarum, ut dictum est, et nostram graciam super hoc benigniter, impartiri. Quocirca premissis attentis, et ut oracionum, precum et operum pietatis et caritatis, que in dicto monasterio fiunt et in posterum fient, participes efficiamur, aliisque de causis ad hoc animum nostrum moventibus, ipsis supplicantibus et eorum dicto monasterio, de nostris certa sciencia auctoritateque regia admortisavimus et admortizamus usque ad dictam summam centum librarum turonensium redditus, acquisitarum seu acquirendarum, admortisatamque esse volumus et decernimus de gracia speciali per presentes, absque eo quod ipsi supplicantes nec eorum successores financiam propter hoc nobis debitam minime solvere teneantur, quam eisdem ex causis premissis dedimus et contulimus, damusque et contulimus (sic) de ipsa nostra speciali gracia per presentes, volentes quod de cetero prefati supplicantes eorumque successores in ipso monasterio teneant habeantque et possideant tenereque et possidere valeant dictos redditus usque ad dictam summam centum librarum turonensium, absque eo quod per nos, successores nostros, seu a nobis commissos et depputatos aut quosvis alios depputandos imposterum, quacunque fungantur auctoritate, compelli sive cogi possint ipsos redditus extra manus suas ponere, [p. 212] tanquam non admortisatos nec propter hoc aliquam financiam nobis aut successoribus nostris persolvent. Dantes tenore presentium in mandatis dilectis et fidelibus nostris camere nostre compotorum gentibus et thesaurariis, senescallo nostro Pictavensi ceterisque justiciariis et officiariis nostris, aut eorum locatenentibus, presentibus et futuris, et eorum cuilibet, prout ad eum pertinuerit, quatliinus memoratos supplicantes et eorum successores aut alios quorum întererit aut interesse poterit in futurum, nostris presentibus gracia, concessione et admortizacione uti et gaudere plene, pacifice et quiete faciant et permittant, nec ipsos quomodolibet in contrarium molestent, impediant aut perturbent seu molestari, perturbari aut eciam impediri faciant nec permittant quoquo modo. Et in rapportando has presentes manu nostra signatas, aut eorum vidimus una vice, et quictanciam aut recognicionem dictorum supplicantium super hoc sufficientem solum, volumus et mandamus dictam financiam, nobis super hoc debitam, ut dictum est, esse allocatam in compotis receptoris nostri cui pertinebit per dictos gentes nostros compotorum. Quibus mandamus ut ita faciant, quoniam sic fieri volumus, ordinacionibus mandatisque, restrinctionibus et deffensionibus [in contrarium] non obstantibus quibuscunque. Et ut stabilitatis robur obtineant, hiis presentibus litteris sigillum nostrum duximus apponendum. Nostro tamen et alieno in ceteris jure semper salvo. Datum Razilliaci prope Caynonem, die vicesima quarta mensis novembris anno Domini millesimo ccccmo quinquagesimo nono, et regni nostri tricesimo octavo.

Sic signatum : Charles. — Per regem in suo consilio. Chaligaut. —Visa. Contentor. Chaligaut.

[p. 213]

1 Marguerite d'Ecosse, fille de Jacques Ier roi d'Ecosse, première femme du dauphin Louis, mariée le 24 juin 1436, morte, âgée de vingt et un ans seulement, à Châlons-sur-Marne, le 16 août 1445. Ce ne fut que le 31 octobre 1479 que son corps fut transporté à l'abbaye de Saint-Laon de Thouars, et il y fut inhumé le dimanche 14 novembre suivant, dans un tombeau à droite de la chapelle de la Vierge. (Voy. notre huitième vol., t. XXIX des Arch. hist., p. 405, note.)
2 Sur l'édification de cette chapelle, commencée du vivant de la dauphine, cf. id. ibid. 406, note.
3 Nicolas Gadart fut abbé de Saint-Laon de 1430 à 1444 environ, ll avait eu pour successeur dès l'année 1446 Nicolas Lecocq, que l'on trouve aussi nommé Leroy, et ce dernier était encore à la tête de ce monastère le 14 janvier 1481. (Loc. cit. 404 et 406, notes). C'est lui par conséquent qui obtint les lettres d'amortissement publiées ici.