DXXXIX

Karolus, Dei gracia Francorum rex. Notum facimus universis, [p. 222] presentibus pariter et futuris, nos vidisse litteras karissimi germani nostri ducis Bituricensis et Arvernie, comitis Pictavensis, Xantonensis et Angolimensis, per dilectos et fideles nostros majorem et scabinos ville nostre Pictavensis et pro parte communitatis ejusdem nobis presentatas, formam seu tenorem qui sequitur continentes :

Johannes, regis Francie filius, dux Biturie et Auvergnie, comes Pictavensis, Xantonensis et Angolimensis. Notum facimus universis, presentibus pariterque futuris, nos vidisse duas patentes litteras bone memorie Philippi, quondam regis Francie, tenores qui sequntur continentes :

In nomine sancte et individue Trinitatis, amen. Philippus, Del gracia Francorum rex. Noverint universi, presentes pariter et futuri, quod Alienor, regina quondam Anglie, reddidit et confirmavit hominibus de villa Pictavis libertates et jura sua que antecessores eorum habuerunt et tenuerunt, tempore avi et patris et aliorum predecessorum ejusdem Alienor ;

1. Videlicet de filiabus suis maritandis et de omnibus aliis feminis que maritande erant in quocunque loco voluerint2, aut extra villam Pictavis, aut infra villam.

2. Concessit eciam eis quod, quando aliquis eorum ad finem vite sue perveniens, elemosinam suam divisam [p. 223] habuerit, plenarie et integre teneatur ; et qui in elemosinam illam violentiam fecerit à domino ville Pictavis defendatur, custodiatur et teneri cogatur.

3. Ad hoc eciam eis concessit quod nulli eorum qui fidejussores standi juri dare voluerint et potuerint de aliquo forifacto quod in villa fecerint, nisi mulctrarii, seu proditores, seu latrones fuerint, capiantur nec vi retineantur, nec manus in eos vel in res eorum violenter mittantur.

4. Ad hoc, eisdem concessit quod, si aliquis extraneus in villam Pictavis venerit causa ibi manendi, quamdiu ibidem manserit, has predictas libertates habeat ità libere et quiete, sicut alii homines in villa manentes habent et tenent.

5. Insuper, concessit universis hominibus de Pictavi et eorum heredibus imperpetuum communiam juratam apud Pictavim, ut tam ipsius jura quam sua propria melius defendere possent et magis integre custodire, salva tamen et retenta fidelitate ipsius Alienor, et salvojure ejus et heredum suorum, et jure sancte ecclesie.

6. Preterea, statuit et concessit predictis hominibus Pictavensibus ut omnes libere et usitate consuetudines ville Pictavis, quas antecessores eorum et ipsi, sub ipsius et predecessorum suorum dominio, hactenus habuerunt, eis et eorum heredibus inviolabiliter observentur, et ut ad ipsas manutenendas et ad jura sua, et ipsius Alienor et heredum suorum, defendendas, vim et posse communie sue, quando necesse fuerit, contra omnem hominem, salva fidelitate ejusdem Alienor, et salvo jure suo et heredum suorum, et salvo jure sancte ecclesie, exerceant et apponant.

7. Nos autem, ad petitionem predictorum hominum nostrorum de Pictavi, jura et libertates et omnia supradicta jura, salva fidelitate nostra et heredum nostrorum, et salvo jure sancte ecclesie et nostro, eis concedimus in perpetuum.

[p. 224] Et ut hoc perpetuum robur obtineat, sigilli nostri auctoritate et regii nominis karactere inferius annotato presentem paginam confirmamus. Actum apud Dymon3, anno ab Incarnatione Domini m^o cc. quarto, regni vero nostri anno vicesimo sexto. Astantibus in palatio nostro quorum nomina subscripta sunt et signa. Dapifero nullo. S. Guïdonis buticularii. Signum Mathei camerarii. Signum Droconis constabularii. Data vacante cancellaria, per manum fratris Garini4.

Item. — In nomine sancte et individue Trinitatis, amen. Philippus, Dei gratia Francorum rex. Noverint universi, presentes pariter et futuri, quod, pro bono pacis, concedimus et donamus dilectis nostris burgensibus Pictavensibus communiam infra muros Pictavenses, salvo jure ecclesiarum et dominorum qui terras ibi habent, et curias et justiciam.

2. Concedimus eis eciam quitanciam, quantum ad nos pertinet, de propriis mercaturis suis pertotam terram quam Henricus, quondam rex Anglie, tenuit, preter quam in comitatu Ebroycensi et in Vulcassino Normannie, et preter quam apud Paciacum, et preter quam in terra Hugonis de [p. 225] Gornayo, et preter quam apud Pontem Archie, et superius versus Franciam.

3. Concedimus eciam eis ut habeant placita de hereditatibus et catallis suis et convencionibus factis apud Pictavis, salvis curiis dominorum qui ibi terras habent ; qui domini habent curias et justiciam hominum suorum in civitate Pictavensi tenendas.

4. Super debitis mutuatis apud Pictavis, si cives Pictavenses debitorem infra Pictavis invenerint, ex quo de equo suo debitor descenderit, catallum et harnesium suum per majorem, propter debitum suum, arrestare poterunt, quousque recognoverit debitum vel negaverit, nisi tamen ita sit quod per submonicionem nostram illuc venerit, vel in exercitum, vel nisi de familia nostra sit. Quod si debitum cognoverit, in communia de eo jus fiet ad diem ; si vero illud negaverit, jus de eo fiet coram ballivo nostro apud Pictavis, et ballivus noster de eo securitatem accipiet ad diem veniendi et jus ibi coram ipso faciendi. Et si debitor, vel ille qui convencionem fecerit Pictavis, non venerit Pictavis ad diem, si in justicia et potestate nostra sit, ballivus noster compellet securitatem inde receptam ad veniendum Pictavis et super hoc juri parendum coram ballivo nostro Pictavensi.

5. Nullus civium Pictavensium potest appellari ab aliquo latrone, confesso vel convicto, vel deprehenso, vel falsonario, vel ab aliquo qui legem non habeant.

6. Contra omnes legitimos homines et legales testes respondebunt, sicut alii de Pictavia.

7. Preterea cives Pictavenses cogere non poterimus ad custodiendum prisones in carcere, nec alibi, nisi tantummodo quousque illos tradiderint ballivo nostro, si eos ceperint.

8. Nullum insuper ipsorum cogere poterimus ad custodiendum monetam vel vicecomitatum, vel aliud ministerium nostrum, nisi id facere debeat ratione feodi quod [p. 226] inde teneat, vel aliquid habeat propter quod debeat ad hoc compelli.

9. Nec nos cogemus eosdem cives ad reddendum nobis tallium per consuetudinem, nisi sponte sua nobis dare voluerint.

10. Preterea, vinum quod apud Pictavis in tabernis capietur ad opus nostrum, ad forum capietur quo aliis vendetur. Illud autem quod non erit in taberna, per quatuor legitimos homines civitatis super fidem et sacramentum eorum appreciabitur, et precium inde redditur.

11. Preterea, cives predicti cum mercaturis suis, de quocumque loco venientes in domania nostra, poterunt eas licite vendere ad detallium vel alio modo, et eas chargiare et dechargiare, portare vel reportare ubicumque voluerint pacifice et quiete, quantum ad nos pertinet, in tota terra quam Henricus, quondam rex Anglie, tenuit, preter quam in terris quas superius excepimus.

12. Nullus, nisi manens fuerit apud Pictavis, poterit dechargiare vinum in cellario, vel in domo apud Pictavis, propter illud revendendum ; sed nos poterimus ibidem vina dechargiare ad opus nostrum et garnisionum nostrarum et facere revendi vina garnisionibus pro renovando.

13. De mercaturis que de ultra mare veniunt apud Pictavis, nullus extraneus poterit emere ad revendendum nisi per cives Pictavenses. Quod si quis fecerit, medietas mercature erit nostra, et altera medietas civium Pictavensium, pro forisfacto.

14. Item, nullum de civibus Pictavensibus cogere poterimus ad contrahendum matrimonium, nisi de voluntate sua.

15. Volumus etiam quod nullus eorum possit reptari de usura ; nec jureia fiat super eum, vel super heredes ejus post mortem suam.

16. Preterea, si quis de communia fuerit in prisonia [p. 227] nostra vel monasterio, vel se absentaverit pro aliquo delicto, volumus quod major custodiat catalla ejus in manu sua, et ballivus noster inde habeat quoddam scriptum et major aliud, donec judicetur, et si dampnatus fuerit, catalla erunt nostra.

17. Item, major habebit omnes submoniciones hominum communie sue, et illos habebit ad jus ; nec aliquis in eos manum apponat, sine majore vel serviente suo, nisi hoc sit pro placito quod pertineat ad comitem Pictavensem ; et tunc ballivo nostro debet major auxilium impendere ad justiciam faciendam de hominibus communie, si fuerit exinde requisitus.

18. Item, non nisi per marescallum nostrum poterunt cives predicti volentibus hospitari apud Pictavis denegare hospicia nostra, nisi ipsi eis forisfecerint, vel nisi cives racionabilem causam ostenderint quare id facere non debeant.

19. Cives Pictavenses singulis annis eligere debent majorem et duodecim scabinos et duodecim juratos, qui omnes jurabunt coram nobis vel ballivo nostro quod fideliter custodient nos et vitam nostram et honorem nostrum, et membra nostra et jura nostra. Et hec electio fiet in termino quo solet hactenus fieri.

20. Et quando major electus fuerit, veniet ad nos fidelitatem prenotatam nobis facturus ; vel si mandaverimus ballivo nostro Pictavensi ut fidelitatem ejus recipiat, major tenetur facere fidelitatem coram ballivo nostro Pictavensi, sicut predictum est.

21. Preterea, sciendum est quod cives predictinobis debent exercitum et equitacionem ultra Ligerim, in omnibus locis in quibus homines nostri de feodis Pictavie nobis debent exercitum et equitacionem.

22. Libertates autem et immunitates premissas civibus predictis concedimus, quandiu nobis et heredibus nostris adherebunt et quandiu nostram et heredum nostrorum [p. 228] observabunt fìdelitatem, salva nobis justicia latronis, homicidii, sanguinis, raptus et multri, et salvo conductu curie nostre.

Quod ut perpetue stabilitatis robur obtineat, presentem paginam sigilli nostri auctoritate et regii nominis karactere inferius annotato confirmamus. Actum Aneti, anno dominice Incarnationis m^o cc^o vicesimo secundo, regni vero nostri quadragesimo quarto. Astantibus in palacio nostro quorum nomina supposita sunt et signa. Dapifero nullo. Buticulario nullo. Signum Bartholomei camerarii. Signum Mathei constabularii. Data vacante (Monogramme) cancellaria5.

Nos vero dictas litteras et omnia alia et singula in eisdem contenta, rata habentes et grata, ea volumus, laudamus, approbamus, et de nostra certa scientia et speciali, maturo super hiis habito Consilio, confirmamus, perpetuo valituras. Salvo in aliis jure nostro et in omnibus quolibet alieno. Senescallo nostro Pictavensi, ceterisque justiciariis nostris et eorum loca tenentibus, presentibus pariterque futuris, tenore presentium, dantes in mandatis quatinus dictos cives de omnibus et singulis in dictis litteris contentis uti et gaudere pacifice faciant et permittant, nec ipsos aut eorum alterum contra nostre presentis gracie et confirmacionis tenorem, inquietent, vexent aut perturbent, inquietari, vexari seu perturbari nunc et imposterum [p. 229] à quoquam quomodolibet pacientur. Quod ut perpetue roboris stabilitati fìrmetur, presentes litteras nostras sigilli nostri munimine fecimus roborari. Datum Parisius, mense decembris anno Domini millesimo trecentesimo septuagesimo secundo.

Quas quidem litteras et omnia et singula in eis contenta rata et grata habentes, ea laudamus, ratificamus, approbamus et ex certa sciencia, auctoritate regia et speciali gracia, tenore presencium confirmamus. Universis et singulis justiciariis et officiariis regni nostri, ac eorum locatenentibus, presentibus et futuris, et cuilibet ipsorum, dantes in mandatis quatinus dilectos nostros majorem et communitatem predictam et alios quorum intererit, nostra presenti confirmacione et gracia uti et gaudere faciant pacifice et quiete, non permittentes aliquid contra tenorem presentium fieri vel eciam actemptari. Volentes insuper ac liberaliter concedentes quod transcripto auttentico seu copie presentium litterarum sub sigillo regis confectarum, adhibeatur in judiciis et extra, sicut et ipsis originalibus litteris, plena fides. Et ut premissa perpetue stabilitatis robur obtineant, sigillum nostrum hiis presentibus mandavimus apponi. Salvo in aliis jure nostro et in omnibus quolibet alieno. Datum Parisius, in castro nostro de Lupara, anno Domini millesimo tricentesimo septuagesimosecundo, et regni nostri nono, mense decembris6.