MCCCCI

Ludovicus, Dei gracia Francorum rex. Racioni congruum arbitramur si, inter curas et sollicitudines quas frequenter habemus in regendis nostris subditis, ad hec precipue nostre mentis aspiret affectus, per que status ecclesiasticus nostris temporibus sub commisso nobis regimine in pacis transquilitate manuteneri valeat et tueri, et [p. 9] regni predicti ecclesie ecclesiasticeque persone, que de die et nocte divinis insistunt obsequiis, sub nostre protectionis clipeo a suis releventur pressuris ac per realem potenciam senserint se ductas. Notum igitur facimus universis, tam presentibus quam futuris, quod nos, clare memorie carissimorum dominorum Karoli genitoris et aliorum predecessorum nostrorum felicibus vestigiis inherentes, dilectos nostros decanum et capitulum ecclesie Pictavensis speciali prosequentes affectu, eosdem, tam in capite quam in menbris, unacum eorum gentibus, familiaribus singularibusque personis, dictorumque ecclesie et capituli et menbrorum ejusdem hominibus de corpore, et bonis ipsorum omnibus in regno nostro existentibus, in nostra protectione, tuicione, salva et speciali gardia suscipimus per presentes ; eisdemque decano et capitulo gardiatores concedimus universos et singulos servientes nostros, qui nunc sunt et qui pro tempore fuerint, quibus servientibus et eorum cuilibet committimus et mandamus quatinus predictos decanum et capitulum, gentes, familiares, singularesque personas dicte ecclesie et menbrorum ejusdem ac homines de corpore deffendant ab omnibus injuriis, violenciis, gravaminibus, oppressionibus, vi armorum, potencia laïcorum et novitatibus indebitis quibuscunque, et in suis justis possessionibus, franchisiis, libertatibus, inmunitatibus, juribus, usibus et saisinis, in quibus ipsos esse et eorum predecessores fuisse pacifice ab antiquo invenerint, conservent et deffendant, non permittentes in personis ipsorum aut gentium, familiarium singularumque personarum dicte ecclesie ejusdemque menbrorum, hominum de corpore, seu in bonis eorum, aliquas fieri vel inferri injurias aut indebitas novitates ; quas si factas esse vel fuisse, in nostre salve ac specialis gardie et ipsorum prejudicium, invenerint, ad statum pristinum reducant seu reduci faciant, et nobis ac parti propter hoc emandam condignam fieri ac prestari, dictamque salvam [p. 10] gardiam nostram publicari faciant ubi et quando fuerit opportunum ; et in signum hujusmodi nostre salvegardie, penuncellos nostros in suis ecclesiis, domibus, possessionibus et rebus predictis, in terra que jure scripto regitur, et alibi in casu eminentis periculi dumtaxat, situatis, apponant seu apponi faciant, inhibendo ex parte nostra omnibus illis de quibus fuerint requisiti, sub omni pena quam erga nos possent incurrere, ne eisdem decano et capitulo, familiaribus singularibusque personis dicte ecclesie et menbrorum ejusdem, hominibus de corpore seu bonis quibuscunque eorum, quomodolibet forefacere presumant. Et si in casu novitatis inter ipsos decanum et capitulum, gentes, familiares singularesque personas ipsius ecclesie et menbrorum ejusdem, homines de corpore et aliquos alios, racione bonorum quorumcunque dicte ecclesie, aliquod oriatur debatum, locis ablatis, si sint in rerum natura, alioquin de valore et extimacione ipsorum, realiter et de facto ressaisitis, dictum debatum et rem contenciosam in manu nostra tanquam superiori ponant, partesque debatum hujusmodi facientes et eciam dicte nostre salvegardie infractores et contemptores, et qui, in contemptum ejusdem, predictis gardiatoribus, gardiatoris officium exercendo, injuriam fecerint vel offenssam, sive quod inobedientes fuerint, coram seneschallo Pictavensi, aut ejus locum tenenti in sua sede Pictavis, adjournent ad certam et competentem diem, processuros super hoc prout fuerit racionis. Si vero dicti decanus et capitulum, aut aliquis de suis gentibus, familiaribus singularibusque personis dicte ecclesie et menbrorum ejusdem, seu hominibus de corpore, ab aliquo vel aliquibus assecuramentum habere voluerint, volumus quod dicti gardiatores aut alter eorumdem adjournent, si opus fuerit, illos a quibus dictum assecuramentum habere voluerint, coram dicto senescallo Pictavensi, in prefata sua sede, ad certos et compettentes dies, daturos assecuramentum predictum, bonum et legitimum, [p. 11] juxta patrie consuetudinem, prout racionabiliter fuerit faciendum ; necnon omnia debita, bona et legalia2, recognita vel probata legitime per litteras, instrumenta, testes vel alia legitima documenta, que predictis decano et capitulo, tam racione fructuum, exituum, censuum et reddituum quam alias, deberi noverint, de quibus nulla refferatur querela, eisdem decano et capitulo, vel eorum certo mandato persolvi faciant indilate, debitores hujusmodi ad hoc per captionem, vendicionem et explectacionem bonorum suorum quorumcunque et eorum corporum detencionem, si ad hoc fuerint obligati, viriliter et debite compellendo, litteris gracie vel aliis, impetratis vel impetrandis a nobis seu curia nostra, per ipsos debitores vel eorum alterum, super statu vel respectu de non solvendo ad tempus debita sua, vel procedendo in eorumdem causis, quibus per eos fide et juramento intervenientibus fuerit renunciatum, de fide et juramento predictis expressam minime facien[tibus] mencionem, non obstantibus. Si vero aliqui debitorum predictorum ad hoc se opponent, ipsos opponentes adjornent ad instanciam et requestam supradictorum decani et cappituli, coram predicto senescallo nostro, aut ejus locum tenente in prefata sede Pictavis, ad diem seu dies competentes, in causa hujusmodi processuros ut fuerit racionis, et dictum senescallum aut ejusdem locumtenentem in prefata sede compettenter de hiis que fecerint in premissis certificent ipsi gardiatores. Et generaliter faciant dicti servientes et eorum singuli, presentes pariter et futuri, omnia et singula que ad gardiatoris officium pertinent ; nolumus tamen quod dicti servientes de recredencia facienda et de hiis que cause cognicionem requirunt se aliquatenus intromittant. Cui senescallo nostro Pictavensi, aut ejus locumtenenti in dicta sua sede Pictavis, tenore presentium, [p. 12] mandamus et, quia coram ipso, cunctis cessantibus favoribus, partibus poterit administrari celeris justicie complementum, et ipse partes ibidem recuperare bonum et legale consilium pro deducione sui juris, et eciam quia facilius et minoribus sumptibus poterunt ipse partes litigare coram dicto senescallo quam facerent in curia nostra Parlamenti Parisius, in qua ipsi decanus et cappitulum ex previllegio per nos confirmato, cui per presentes nullo modo derogare intendimus, si sibi libuerit, solum litigare tenentur, committimus et mandamus quatinus in dictis causis coram se agitandis, tam agendo quam deffendendo, exhibeat partibus auditis inter ipsas justicie complementum. Ab omnibus autem justiciariis et subditis nostris, dictis servientibus et cuilibet eorumdem in premissis pareri volumus efficaciter et intendi. Que omnia, ex nostra certa sciencia, auctoritateque regia et gracia speciali, duximus concedenda et concedimus per presentes. Et quia dicti decanus et cappitulum de hujusmodi litteris in pluribus et diversis locis se juvare intendunt, in quibus impossibile esset ad invicem ipsas portare et ostendere, ut dicunt, volumus et eisdem, de ampliori gracia nostra, concedimus quod tanta fides adhibeatur vidimus seu transsumptis harum presentium litterarum, sub sigillo regio confectis, quanta adhiberetur originali. Quod ut firmum et stabile perpetuis perseveret temporibus, nostrum presentibus litteris fecimus apponi sigillum. Salvo in aliis jure nostro et in omnibus quolibet alieno. Datum Pictavis, in mense februarii anno Domini m° cccc° lxiiii°, et regni nostri quarto.

Sic signatas : Per regem, comite Cenomanie3, episcopo [p. 13] Pictavensi4 et aliis presentibus. J. de Moulins5. — Visa.