DCCXLVIII
Confirmation d'une sentence d'absolution rendue par l'official de Luçon en faveur de François Racodet, clerc, accusé par la voix publique, sans aucune preuve, d'avoir assassiné Jean Terrasson, à Nalliers.
- B AN JJ. 139, n°160, fol. 187
- a P. Guérin, Archives historiques du Poitou, 24, p. 24-32
Karolus, etc. Notum facimus universis, presentibus et futuris, nos vidisse litteras
formam que sequitur continentes :
Universis presentes litteras inspecturis et audituris, officialis Lucionensis,
commissarius reverendi in Christo patris ac domini, domini R.1 permissione divina Lucionensis [p. 25] episcopi, salutem in
Domino. Ex ore sedentis in trono procedit gladius bis acutus, cujus aspectu terribili
proprie volunlatis dissipatur arbitrium reproborumque noxius apetitus, sine personarum
delectu sub juris regula limitatur, ideoque sedet in examine veritatis pro tribunali
justicia et quasi rex in solio judicii retitudo, ut orbis judices recte judicent et
eorum oculi videant equitatem. Sane a nonnullis, licet paucis, emulis et detractoribus
zisanieque satoribus falso rumore perlato et murmuracione suborta ad aures nostras
esse deductum quod Franciscus Racodet2,
clericus, plura et varia crimina commiserat, videlicet quod idem clericus, dyabolo
suadente, maligno spiritu imbutus, pensatis insidiis, Johannem Tairasson in villa
de Naleriis in tantum nequiter vulneraverat, quod idem Johannes continuo expiraverat.
Item quod idem clericus ad interficiendum dictum Johannem opem, favorem,
auxilium prebuerat ac juvamen. Item quod dictus clericus dictum homicidium, ejus
factum nomine, ratum, gratum habuerat atque firmum. Item quod idem clericus premissa
pluries confessus fuerat fore vera. Item quod de et super premissis erat vox
communis et fama publica. Item quod premissa erant adeo notoria et manifesta quod non
poterant tergiversanter celari. Nos [p. 26] enim officialis predictus assurgentes
ad sciendum et inquirendum de premissis omnimodam veritatem, nollentes talia sub
dissimulacione pertransire, affectantes facere processum maturum cum dicto clerico,
ipso prius in nostris carcere, prisione sive arresto posito et detento, pro articulorum
qualitate processimus usque ad diffinitivam sentenciam, in dicto negocio deliberate et
mature, et servare volumus, prout potuerimus, judiciariam gravitatem, fecimusque
coram nobis citari et evocari specialiter et expresse per rectorem ecclesie de
Naleriis, videlicet Dyonisiam, relictam defuncti Johannis Tarrasson, Johannem
Taluschea, condam castellanum domini de Thors3 in dicta villa de Naleriis, Petrum de
Fontberner4,
servientem dicti domini in predicta villa, Guillelmum Chamea, Dyonisium Gobin,
Stephanum Dinent, Gauffridum Minguet, Guillelmum Cornya, Johannem Bachelant, Andream
Gauteron, Laurencium Guillebaut, clericos, preceptorem domus de Scola, Johannem
Saintoti, Guillelmum Guillon, Stephanum Brichou, Dyonisiam Racodete et Guillelmum,
ejus fratrem, Guillelmum Domerin, Georgetum Guillon, Dyonisium Marcudea, Johannem et
Johannem (sic) Boneteas, fratres, Gauffridum dau Plesseys, clericum, Petrum Richer et
ejus uxorem, Nicholaum Cotin et ejus uxorem, Theophanam Robeline et Petronilam, ejus
sororem, necnon et publice et in generali in ecclesia de Naleriis omnes et
singulos parrochianos dicti loci, ad certos dies et competentes, continentes legitima
intervalla, videlicet omnes illos et illas, qui vel [p. 27] que contra dictum
clericum de et super premissis criminibus aliquid dicere, opponere, proponere,
accusare vel ipsum impetere vellent, quod comparerent coram nobis apud Lucionem,
dicturi, opposituri, proposituri, denunciaturi quicquid dicere, opponere, proponere,
seu eciam accusare vellent contra dictum clericum, quibus parati eramus facere
justicie complementum. Et nichilominus tercio ex habundanti edito perhemptorio pro
omnibus, modo et forma predictis, cum intimacione in quolibet edito ex parte nostra
facta quod, sive venerint sive non, nos in dicto negocio procederemus prout esset
racionis, justicia mediante.
Quas quidem litteras ac omnia et singula in eis contenta, ratas et gratas habentes,
eas et ea volumus, laudamus, approbamus et de gracia speciali auctoritateque nostra,
in quantum rite et juste acta fuerunt et in rem transierunt judicatam, tenore
presentium confirmamus. Dantes harum serie in mandatis universis justiciariis nostris,
vel eorum loca tenentibus, presentibus et futuris, et cuilibet ipsorum, prout ad
eum pertinuerit, quatinus dictum Franciscum Racodet, in preinsertis litteris nominatum,
nostra presenti gratia et confirmacione uti pacifice faciant et gaudere, ipsum in
contrarium nullatenus molestando, nec a quoquam molestari permittendo. Quod ut firmum
et stabile perpetuo perseveret, nostrum presentibus litteris fecimus apponi sigillum.
Jure nostro et alieno in omnibus semper salvo. Datum Parisius, mense octobris anno
Domini millesimo CCCmo nonagesimo, et regni nostri undecimo. Per regem, ad relacionem
consilii. J. de Conflans.
Ad quos dies et locum, intervalla legitima continentes, licet citati, prout
per apposicionem sigilli dicti rectoris nobis constitit, nullus comparuerat coram nobis,
qui de et super premissis predictum clericum vellet accusare aut contra ipsum
proponere, opponere, impetere, vel eciam infamare, vel officium nostrum excitare,
dicto clerico personaliter in quolibet edito pro se comparente et prout decuit expectante,
et ipsorum et citatorum contumaciam accusante, et per nos contumaces reputari
petente, exceptis Dyonisia, relicta defuncti Johannis Tarrasson, et Andrea Gauteron,
clerico, qui coram nobis, die Sabbati post Translacionem beati Nicholai maii,
personaliter comparuerunt. Quos et eorum quemlibet diligenter interrogavimus utrum
vellent aliquid dicere, opponere, proponere seu eciam accusare contra dictum clericum,
vel eciam officium nostrum excitare, qui responderunt et eorum quilibet in
juramentis suis quod non, cum nichil scirent contra dictum clericum de objectis, ymo
credebant ipsum de predictis objectis esse penitus innocentem. Quibus et eorum
cuilibet nos officialis predictus silencium perpetuum imposuimus, et dictos citatos non
comparentes et a nobis competenter expectatos, justicia mediante, de dictis diebus et
eorum quolibet reputavimus contumaces. Et quia nullus alius comparuit coram nobis, [p. 28] qui predictum clericum vellet super premissis accusare, impetere, infamare
vel officium nostrum excitare, ne aliquid de contingentibus obmittere videremus, nos
voluimus de premissis investigare et inquirere ex mero nostro officio, ob dictorum
criminum innanitatem, omnimodam veritatem et, re cognita, delinquentis ferire culpam
vel absolvere innocentem, ut de cetero labiis cujuslibet et cunctis malignorum
latratibus hostium circonstancie imponatur, et ne dicti clerici fama imposterum
subgillari valeat vel aliqualiter denigrari.
Propter quod Johannes Ferjoin, clericus, promotor in causa officii et de mandato
nostro, contra dictum clericum coram nobis articulos dedit, formam que sequitur
continentes :
Dicit et proponit in judicio coram vobis, officiali Lucionensi, Johannes Ferjoin,
clericus, promotor in causa officii, nobis ex officio nostro procedentibus, contra
Franciscum Racodet, clericum, reum, quod idem reus, spiritu nequicie imbutus, pensatis
insidiis, Johannem Tarrasson in villa de Naleriis in tantum et nequiter vulneravit,
quod idem Johannes continuo expiravit, seu dictus clericus ad interficiendum dictum
Johannem opem, favorem, auxilium, consilium prebuit ac juvamen, seu dictum
homicidium, ejus factum nomine, ratum et gratum habuit atque firmum.
Quare petebat idem promotor, probato prius quod sibi sufficiat de premissis, dictum
clericum reum velut homicidam puniri seu eidem penitenciam imponi, secundum jus et
justiciam et canonicas sanctiones, nostrum officium super hoc implorando, maxime cum
dictus reus premissa compet[enter] confessus fuerit fore vera, sicque de et super
ipsis publica vox et fama [laborarent]5, et adeo
sint notoria et manifesta quod sub dissimulacione nequiverit [p. 29] preteriri. Protestans
dictus promotor quod non astringit se ad omnia et singula premissa probandum, sed
tantum ad id vel ad ea que sibi sufficient et probari poterint de premissis.
Quibus articulis lectis et propositis coram nobis, respondit dictus reus contenta
in eisdem articulis vera non esse, et petita fieri non debere. Demum jurato de calumpnia
hinc et inde posito et responso per venerabiles et discretos viros Johannem
Ycheti et Guillelmum Pebicelli, clericos, notarios curie nostre juratos, de et super
premissis propositis et fama ejusdem, ad locum descenderunt, die Lune ante festum
Consecrationis corporis Christi et aliis diebus sequentibus ad hoc necessariis, de
crimine inquirendo. Quibus commissariis nostris, ad recipiendum testes quos dictus
promotor producere voluerit, dicta die et aliis sequentibus, et examinandum, et ad
absolvendum primitus ad cautelam, si necesse fuerit, vocatis in recepcione dictorum
testium superius in dictis litteris nominatis, committimus vices nostras. Dicti autem
commissarii nostri quicquid de et super premissis invenerint, die Sabbati post
festum Consecrationis corporis Christi, nobis retulerunt, sub signis suis et sigillis
fideliter interclusum. Qua die Sabbati, dicto promotore et dicto reo clerico
assignatis, visuris et audituris publicacionem fieri testium coram dictis
commissariis, interim ad producendum procedendumque ulterius, ut fuerit racionis,
data dies Sabbati ante Penthecostem Domini. Qua die, protestatus fuit idem reus, in
casu quo ejus opinionem contigeret denigrari, de probando et approbando suam bonam
famam, et qua eciam die dictum reum recredimus usque ad dictum diem Sabbati, sub
ydonea caucione, anno Domini millesimo CCCmo quinquagesimo secundo. Liteque super
dictis articulis legitime contestata, juratoquede calumpnia, posito et responso hinc
inde, ut prefertur, pluribusque testibus ex parte dicti promotoris dicti domini
episcopi super dictis articulis, pro parte ipsius et ex officio nostro, ut predicitur,
[p. 30] contra dictum clericum datis, productis, juratis et receptis, et
diligenter examinatis, et eorum depositionibus fideliter in scriptis redactis et
demum publicatis, pluribusque diebus assignatis, datis et factis in negocio antedicto,
tandem nos officialis predictus, cum solerti diligentia et fideli instigacione,
tocius acta judicii plenius recensentes, quia nec per solertem inquisicionem nec
dictam testium vel partis confessionem, aut per facti evidenciam, aut presumpcionem
violentie vel alias nobis constare potuit quod dictus clericus predicta crimina aut
ipsorum aliquod commiserit vel perpetraverit, aut ad committendum et perpetrandum
auxilium, consilium, opem prestiterit vel juvamen, vel eciam quod super ipsis vel
ipsorum aliquo dici deberet infamatus, aut laboraret infamia contra ipsum, ymo per
deposiciones dictorum testium, ex parte dicti promotoris in causa predicta productorum,
nobis evidenter constitit atque constat dictum clericum esse penitus
innocentem de premissis et esse bone fame et conversacionis honeste, assignavimus
dictis partibus coram nobis diem Martis post festum apostolorum Petri et Pauli, ad
diffiniendum in dicta causa, si comode diffiniri posset. Quibus sic actis, dictis
partibus coram nobis personaliter comparentibus, a nobis supplicantibus, ac eciam
requirentibus cum instancia diffiniri, concluso et renunciato primitus hinc et inde ;
nos, visis processibus, diligenter examinatis et omnibus aliis que nos movebant et
movere poterant et debebant, nollentes ulterius dictum negocium tenere diucius in
suspenso, communicato proborum virorum consilio et diligenti deliberacione habita
cum peritis, ad diffinitivam sentenciam processimus in hunc modum :
In nomine Domini, amen. Quia, visis et diligenter inspectis actis et processibus
dicte cause, per ea que vidimus et que coram nobis acta fuerunt, nobis non constitit
neque constat, prout decet, de contentis in dictis articulis coram [p. 31] nobis
datis per dictum promotorem dicti reverendi domini Lucionensis episcopi contra te,
Franciscum Racodet, clericum, ad finem et effectum contentos in eisdem; quinymo nobis
constitit et constat te esse et fuisse penitus innocentem de et super contentis in
dictis articulis; idcirco te de et super contentis in eisdem, per dictum promotorem
contra te coram nobis datis, sententialiter et per nostram diffinitivam sentenciam
absolvimus in hiis scriptis, justicia mediante, et te et bona tua restituimus, prout
possumus et debemus, pristine libertati, dicto promotori et aliis procuratoribus
et promotoribus curie nostre super dictis articulis et dependentiis ab eisdem perpetuum
silencium imponentes. Has vero presentes litteras seu diffinitivam sentenciam per
Jacobum Beacoste, clericum, [curie] nostre Lucionensis publicum auctoritate imperiali
notarium infrascriptum, scribi et in publicam formam redigi fecimus et mandavimus,
qui eas de mandato nostro scripsit seu scribi fecit, et ad requestam dicti Francisci
Racodet in hanc formam publicam redegit signoque solito consignavit, cui fidem
indubiam super hoc et ad majora adhibuimus pleniorem. In quorum omnium testimonium,
nos officialis predictus signum nostrum, una cum sigillo curie nostre quo ad
contractus utitur, et cum subscriptione dicti publici notarii, hiis presentibus
litteris apponi fecimus, ad perpetuam memoriam rei geste et ad majorem roboris firmitatem.
Acta fuerunt hec apud Lucionem, in audiencia Lucionensi, dicta die
Martis post festum apostolorum Petri et Pauli, hora causarum, anno ab Incarnacione
Domini millesimo CCCmo quinquagesimo secundo, indictione quinta, pontifficatus
sanctissimi in Christo patris ac domini nostri domini Clementis, divina providentia
pape sexti, anno decimo6. Presentibus discretis
viris magistris Mauricio [p. 32] Barrillaudi, Francisco Grassini, Stephano
Pictavini, Guillelmo Richardi, Petro Bertholomei, jurisperitis, Stephano Catuys,
Philippo Chaon, Johanne Percheti, Symone Stoup, in dicta audiencia notariis, ac
pluribus aliis ad hoc vocatis testibus et rogatis.
Et ego Jacobus Beacoste, clericus Lucionensis diocesis, publicus auctoritate
imperiali notarius, predicte sentencie diffinitive et prolacioni ejusdem, ac omnibus
et singulis aliis premissis, dum sic agerentur et fierent per dictum dominum
officialem, una cum dictis testibus presens fui presensque instrumentum propria manu
scripsi, in hancque publicam formam redegi, signoque meo solito signavi, in
testimonium premissorum, requisitus et rogatus.